Het Centrum voor Historische Talen (CHT) in Gent organiseert vanaf september 2022 weer cursussen dialectologie en naamkunde. De cursus Dialectologie wordt gegeven door em. prof. dr. Jacques Van Keymeulen (12 lessen op zaterdagochtend, in Gent) en is bedoeld voor taalkundig geïnteresseerden met een belangstelling voor taalgeschiedenis. Na een aantal inleidende lessen over taalkunde (klankleer, vormleer, zinsleer, woordleer/betekenisleer) wordt een overzicht geboden van de stand van zaken in de traditionele dialectologie.

De cursus Naamkunde behandelt in eveneens 12 lessen (op woensdagavond, in Gent) een inleiding tot de Vlaamse toponymie en antroponymie. Lesgever is MA Brecht Persoons.

Elke cursus kost 120 euro. De plaatsen zijn beperkt.

Een cursus Paleografie (o.l.v. prof. Els De Paermentier, vanaf eind september 2022) is nog in voorbereiding.

Inschrijven gebeurt via de website www.historischetalen.be.

Meer (ps)

De vereniging rouwt om het plotse heengaan van een van haar oprichters, Jan Hendrik Segers. Hij stierf in de ochtend van 18 april in zijn tachtigste levensjaar. Als gedreven naamkundige heeft hij de Vereniging en de taalwetenschap gedurende vele decennia uitzonderlijke diensten bewezen. De Limburgse naamkunde verliest in hem een van zijn grote vertegenwoordigers. We leven intens mee met de beproefde familie.

Uit de rouwbetuiging van de Pater Sangerskring: “Het doet veel pijn te ervaren dat naast Jan een generatie van enthousiaste pioniers in plaatselijk historisch onderzoek verdwijnt. De uitdaging voor hun opvolging is immens, ook omdat de interesse bij de druk bezette jeugd vrij beperkt blijft. De erfenis van Jan en van zovelen dienen we te koesteren, dienen we verder te ontwikkelen. De mooie herinneringen en zijn bevlogenheid versterken ons hierbij.” (ps)

Ter gelegenheid van Erfgoeddag 2022 verschijnt van de hand van naamkundige dr. Victor Mennen het boek Van Gennep tot Geistingen. Van het Lo tot Lutselus. Nederzettingsnamen van de Limburgse Kempen en aangrenzende regio’s. Het is een boeiend naslagwerk, onmisbaar voor iedereen met interesse in lokale en regionale geschiedenis in het algemeen, landschaps- en nederzettingsgeschiedenis en toponymie of plaatsnaamkunde in het bijzonder. Na een algemene inleiding en een uiteenzetting over de gevolgde werkwijze van het onderzoek biedt de auteur een beknopte nederzettingsgeschiedenis van de Limburgse Kempen en het Maasland. Daarna volgt een zeer uitgebreid thematisch overzicht van de nederzettingsnamen. Het betreft de naamgeving van buurtschappen, woonkernen, gehuchten, dorpen en steden in het onderzoeksgebied tussen ±700 en ±1920. Niet alleen komen de naamkundige herkomst en de betekenis aan bod, maar de auteur schetst ook in een groot aantal gevallen het landschappelijke kader waarin de nederzettingen ontstonden.

De uitgave telt 372 bladzijden en is rijkelijk geïllustreerd. (vl)

Meer

De Limbörgse Academie is een non-profit organisatie opgericht in 2007 om zorg te dragen voor belangstelling in en het behoud en de verdere ontwikkeling van de Limburgse taal en al haar dialecten.

D’n Dictionair is “het grootste digitale, algemene woordenboek voor het Limburgs, gratis beschikbaar als website en app voor mobieltjes”. D’n Dictionair is te raadplegen via www.limburgs.net én als app: beschikbaar via de App Store (iOS) en via de Google Play Store.

In D’n Dictionair, die ‘gebruiksvriendelijk’ wordt genoemd, zijn vooralsnog de dialecten van Maastricht, Roermond, Valkenburg, Venlo en Sittard opgenomen. Zoeken kan op één dialect, op alle genoemde dialecten, of op een aantal ervan. Alle woorden komen uit Limburgstalige bronnen. D’n Dictionair bevat zowel oude als nieuwe woorden en is daarom veel uitvoeriger dan eerdere (gedrukte) woordenboeken. De gebruikte spelling is de Spelling 2003 voor de Limburgse Dialecten van de Raad voor het Limburgs.

D’n Dictionair is tweetalig met vertalingen naar het Nederlands en het Engels. In deze twee talen kunt u ook zoeken. Voorbeelden worden gegeven uit (digitale) bronnen van literatuur tot lectuur of als voorbeeldzin. (ym/ps)

De Willy Dols Stichting uit Sittard bereidt de publicatie voor van ‘t Zittesj Buikske, de heruitgave van een dialectboek uit 1923 (!), ongeveer 180 blz. dik, en omvat honderden spreekwoorden, uitdrukkingen en woorden.

Het is geen woordenboek, maar het is zuiver thematisch samengesteld. Per thema/hoofdstuk hebben verschillende auteurs hun gegevens verzameld. Het boek kost bij voorinschrijving €11,–. Later in de vrije verkoop wordt dat €14,-.

De oplage is beperkt tot 400 stuks.

Het verschijnt per 19 maart a.s. (fw/ps) Meer

Georges Niesen (+2019) was een groot liefhebber van het Herkse dialect. Hij schreef stukjes in het ‘Herreks’, o.m. voor de Seniorenkrant, en stelde een lijst samen “met allemaal dialectwoorden uit Herk-de-Stad”.

Onder impuls van het gemeentebestuur en de Erfgoedraad wordt Het Herreks woodebukske & Herrekse aatdrukkinge, gezegde of vruggere gebruike van wijlen Georges Niesen in boekvorm uitgegeven. André Smeets deed de bewerking en Miet Ooms, taaldeskundige en dialectkenner, schreef de inleiding.

Het boekje telt 128 blz., bundelt bijna 8000 woorden en kan worden verkregen in de lokale bibliotheek voor 10 euro. (ps) Meer

In de actualiteit lezen we met regelmaat over ‘uitstervende’ dialecten in Belgisch-Limburg en het Rijnland. Ondergaat het Maastrichts hetzelfde lot? Als historisch taalkundige zal spreker Michiel de Vaan zich in deze lezing concentreren op de hoofdlijnen van de ontwikkeling van het Maastrichts tussen 1200 en 2000, en de verhouding van het Maastrichts tot het overige Limburgs. Hoe moeten we ons voorstellen dat zoiets als het Maastrichts ooit ontstaan is? En hoe gaat, op een ander moment, de verdwijning van een stadsdialect dan in zijn werk?

Voor antwoorden op die vragen kunnen we terecht bij studies naar dialectverandering elders in West-Europa. De competitie tussen stadsdialect, regiolect en standaardtaal, in mondelinge en soms ook in schriftelijke vorm, is niet uniek voor Maastricht. Een dergelijke situatie kan in taalkundig opzicht erg dynamisch zijn maar op de sprekers toch een stabiele indruk maken. Een voorspelling over ‘of’ en ‘wanneer’ het Maastrichts uitsterft, is dan ook een hachelijke zaak.

Dr. Michel de Vaan is oud-voorzitter en bestuurslid van de VLDN, en universitair docent Historische Taalkunde aan de universiteiten van Bazel en Genève. Zijn lezing vindt plaats in de Turnzaal van de Hof van Tilly, Grote Gracht 90-92 in Maastricht op vrijdag 26 november 2021 om 19.30 uur. U kunt zich aanmelden via dit e-mail adres: secr.hislk@maastrichtuniversity.nl

Vanwege corona is mogelijk slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar.

De lezing zal ook on-line worden uitgezonden. De uitzending blijft na de lezing online beschikbaar. (nn/ps)

Op 1 oktober 2021 heeft in de Week van het Nederlands in Oldenzaal de internationale streektaalconferentie van de Stichting Nederlandse Dialecten plaats. Het thema is ‘streektaal op de werkvloer’. Iedereen is welkom om op die vrijdag deel te nemen aan de conferentie, die plaatsvindt in Oldenzaal (Hofkerk, Hofmeijerstraat 1, 7571 CH Oldenzaal). Deelname aan de dag kost 25 euro, inclusief koffie en lunch.

De sprekers laten zien hoe je bijvoorbeeld streektaal kunt toepassen in de zorg? En is er in de e-health ruimte voor streektaal? En wat met nieuwkomers, moeten zij ook wat dialect leren zodat ze hun collega’s begrijpen op de werkvloer? De lezingen worden afgewisseld met muziek van Robert Brinks.

De Streektaalconferentie wordt georganiseerd door de IJsselacademie, het Twentehoes, de Stichting Nederlandse Dialecten (SND) en Variaties vzw. (vdt) Meer

Het Centrum voor Historische Talen (CHT) in Gent organiseert vanaf september 2021 weer cursussen Oudgrieks en Latijn. Het aanbod wordt dit jaar uitgebreid met een lessenreeks dialectologie en een lessenreeks naamkunde. De cursus Dialectologie wordt gegeven door em. prof. dr. Jacques Van Keymeulen (12 lessen op zaterdagochtend, in Brussel) en is bedoeld voor taalkundig geïnteresseerden met een belangstelling voor taalgeschiedenis. Na een aantal inleidende lessen over taalkunde (klankleer, vormleer, zinsleer, woordleer/betekenisleer) wordt een overzicht geboden van de stand van zaken in de traditionele dialectologie.

De cursus Naamkunde behandelt in eveneens 12 lessen (op woensdagavond, in Gent) een inleiding tot de Vlaamse toponymie en antroponymie. Lesgever is dhr. Brecht Persoons.

Elke cursus kost 120 euro. De plaatsen zijn beperkt.

Meer (ps)

Update
Wegens de aanhoudende coronaperikelen in Brussel kan de cursus dialectologie niet doorgaan op de voorziene plaats. Hij zal pas vanaf januari 2022 georganiseerd worden, en wel in Gent. Ook de cursus Naamkunde wordt uitgesteld naar volgend jaar. Meer inlichtingen zullen binnenkort op de website www.historischetalen.be meegedeeld worden. (jvk)

Op de Internationale Dag van de Moedertaal (21 februari) en op initiatief van Veldeke Bels(j) Limburg (die hiermee hun 20-jarig bestaan luister bijzetten) kreeg de Limburgse Gouverneur Jos Lantmeeters de titel van Beschermheer van de Limburgse Streektaal aangeboden. De goede man heeft aanvaard.

De gouverneur stapt hiermee in de voetsporen van zijn ambtsgenoot aan de andere kant van de Maas, Theo Bovens. Deze verkreeg zijn eretitel vijf jaar geleden binnen het kader van het 90-jarig bestaan van Veldeke Limburg.

De Internationale Dag van de Moedertaal werd in het jaar 2000 voor het eerst op 21 februari gevierd. Hij werd in 1999 uitgeroepen door de UNESCO, en even later formeel erkend door de algemene vergadering van de Verenigde Naties. Van in het begin vroeg deze Dag aandacht voor de linguïstische en culturele diversiteit, en wilde hij meertaligheid stimuleren. Sinds 2007 gaat er speciale aandacht naar het helpen overleven en het beschermen van alle talen gebruikt door de volkeren overal ter wereld. (fb/ps)

Het dialectwoordenboek van Sint-Truiden, dat na de publicatie in 1995 al vrij snel uitverkocht was, krijgt een herdruk. Die is sinds korte tijd beschikbaar, dankzij ‘t Neigemènneke. Meer

Sinds 30 september is er een nieuwe dialectdatabase online met 390.000 dialectwoorden. De database bevat dialectwoorden uit de Zuidelijk-Nederlandse dialecten en is een samenvoeging van de gegevens uit de drie grote bestaande dialectwoordenboeken die de voorbije vijftig jaar samengesteld werden aan de universiteiten van Gent, Leuven en Nijmegen. De database is gekoppeld aan een kaartapplicatie, waardoor je in een oogwenk kunt ontdekken waar jouw favoriete dialectwoord gebruikt wordt of wat het betekent.

De drie grote regionale dialectwoordenboeken die het materiaal leveren voor de database zijn het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten (WVD), het Woordenboek van de Brabantse Dialecten (WBD) en het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (WLD). Ze zijn thematisch opgebouwd. De drie woordenboeken beschrijven de algemene woordenschat, de landbouwwoordenschat en de vaktalen van de drie Zuidelijk-Nederlandse dialectgroepen. (vdt)

De nieuwe database kreeg de naam Database of the Southern Dutch Dialects (DSDD) en is een realisatie van de Universiteit van Gent in samenwerking met het Instituut voor de Nederlandse Taal (IVDNT).

Meer op vrt-taal.net.

Veldeke Hasselt heeft een herdruk klaar van de vierde editie van den Dieksjenèèr van ‘t (H)essels van de hand van Marco Clerinx i.s.m. Xavier Staelens. Meer

In oktober 2019 verscheen ‘100 jaor Mièver kal’ van de hand van lic. Jean Bosmans. Vier decennia lang heeft hij gewerkt aan dit ‘Groot Woordenboek van het dialect van Meeuwen‘, een kanjer van meer dan 1600 pagina’s en 59.000 trefwoorden. Het boek is voorgesteld op 4 oktober in ‘t Heem, Kloosterstraat 5 in Oudsbergen. Het is intussen uitverkocht. Informatie over mogelijke beschikbaarheid in de toekomst vindt u hier. Meer (ps)

Het ‘Centre national de la recherche scientifique’ (CNRS) in Parijs – dat intussen al 80 jaar actief is – is bezig een geluidskaart op te stellen van streektalen en dialecten, in de eerste plaats voor Frankrijk en Italië, maar stilaan komt ook de rest van de wereld in beeld. Voor België werd al een afzonderlijke kaart getekend. Uitgangspunt is een korte fabel van Aesopus: De noordenwind en de zon.

Wie wil, kan een (getrouwe) vertaling maken in zijn eigen dialect en de tekst inspreken, op zijn slimme foon of anderszins, en het geluidsbestandje samen met de tekst sturen naar een van de onderzoekers, t.w. dhr. Philippe Boula de Mareüil (Philippe.Boula.de.Mareuil@limsi.fr), bij voorkeur in het Frans of het Engels, met vermelding van de plaats waar dit dialect wordt gesproken. (ps)

Voor het cultuurtijdschrijft rekto:verso hebben Annelies Van Hellemont en Wouter Hillaert eerder dit jaar de provinciale herstructurering bestudeerd en de gevolgen ervan voor de amateurkunsten in kaart gebracht. Dit resulteerde in dit artikel: Geloof, hoop en onzekerheid in de amateurkunsten. Interessant voor heel wat verenigingen! (avh/ps)

Ook de universiteit van Hasselt draagt de Limburgse dialecten in het hart. Daarom nodigt ze af en toe een gastspreker uit om een hoorcollege te geven in de streektaal. De reeks werd geopend door Patrick Reygel, hoofddocent biologie, die in het Hasselts een uiteenzetting gaf over dokter Willems. Op 5 juni gaf Jos Ramaekers, coördinator van Natuurpunt Limburg, in het Diepenbeeks een exposé over de natuurrijkdom van onze provincie. Op 13 november geven we het woord aan Stef Vandebroek. Van bij de oprichting in 1993 was hij algemeen directeur van de vzw RIMO Limburg (Regionaal Instituut voor Maatschappelijk opbouwwerk). In januari van dit jaar ging hij met pensioen en gaf hij de fakkel door aan Liesbeth Geybels. Stef Vandebroek is afkomstig van Kermt en zal in zijn moedertaal spreken over armoede in Limburg.

Plaats: Universiteit Hasselt Campus Oude Gevangenis, aula Louis Roppe, Martelarenlaan 42, 3500 Hasselt, op dinsdag 13 november 2018 om 19.30u. Toegang gratis, aanmelding verplicht.

Organisatie: Universiteit Hasselt i.s.m. Veldeke Bels Limburg, Veldeke Hasselt en Vormingplus Limburg. Meer (fb)

Nieuwe lessenreeks “Hessels vir begènners”

In de periode oktober 2018 – januari 2019 organiseert Veldeke Hasselt nu al voor de twaalfde maal een lessenreeks Hasselts voor beginners. Net zoals in het verleden zijn ook nu weer de lessen als een echte taalcursus opgevat. Je zou op dezelfde manier ook Frans, Engels, Duits … kunnen leren. Als handboeken worden de “Dieksjenèèr van ʼt (H)essels” en de “Grammèèr van ʼt (H)essels” gebruikt. Tijdens de lessen wordt aan de cursisten een syllabustekst overhandigd, zodat ze na afloop over een cursustekst van ruim 100 blz. beschikken. In de cursus worden er geregeld uitstapjes gedaan naar overeenkomstige verschijnselen in andere talen; het geheel wordt naar goede gewoonte overgoten met een sausje humor.

Informatie: www.veldekehasselt.be (mc)

Op 10 februari ll. werd onder grote belangstelling de Klankleer van het Hasselts aan het publiek voorgesteld. Deze dialectstudie van Marco Clerinx is opnieuw in samenwerking met Xavier Staelens tot stand gekomen – een productief ‘koppel’ dat in het verleden al meer standaardwerken over het Hasselts dialect heeft opgeleverd. Het drieluik is nu compleet:

– Dieksjenèèr van ‘t (H)essels (Heruitgave van het Woordenboek van X. Staelens)

– Grammèèr van ‘t (H)essels (Grammatica)

­- Klankleer van het Hasselts.

Het boek telt 780 blz. en wordt uitgegeven door Veldeke Hasselt vzw. Het is uitsluitend verkrijgbaar bij de Standaard Boekhandel (prijs 29,50 €). Een korte inhoud vindt u hier.

Hier het krantenverslag van de presentatie. (mc/ps)

Evaluatie van het in 2016 verschenen boek ‘Geschiedenis van de Limburgse literatuur’ (GLL) in de vorm van een symposium in Ligne Sittard, Haspelsestraat 42 op 9 december van 11 tot 16 uur. Sprekers zijn: dagvoorzitter Hein van der Bruggen, voorzitter LGOG-commissie Literatuurgeschiedenis; Tom Verschaffel (‘De literatuur en het (sociale) leven’); Wilbert Smulders (‘Hybride handboek of hybride Limburg?’); Wiel Kusters (‘Eikenhout en zinkviooltjes. Jan Hanlo’s brieven aan Willem K. Coumans’); Lou Spronck (‘De GLL in de kritiek’); Ben van Melick …

Prijs: 10 euro incl. lunch en borrel. Inschrijven (max. 70 plaatsen) kan tot 23 november – enkel online.

Meer… (ps)

In Paal wordt door vereniging Paalonline het lokale woordenboekproject voorgesteld: De Dikke van Pale gaat online op 4 november. Dit gaat gepaard met een dialectavond onder het motto ‘Ich hoon van ‘t Böetings’, in OC De Buiting. (rv/ps)

Veldeke Hasselt, de Veríéneging virre bescherreming, behaag èn premeuse van ’t Hessels, organiseert vanaf dinsdag 17 oktober gedurende de periode oktober 2017 tot januari 2018 opnieuw Lessen Hasselts voor beginners. De cursus bestaat uit 11 lessen van telkens 2 uur, steeds op dinsdagavond van 19.30 tot 21.30 uur. Men is ingeschreven na betaling van het lesgeld van 20 euro op de rekening van Veldeke Hasselt vzw BE91 9792 4634 8376. Gegadigden dienen ook hun e-mailadres te vermelden.

Na deze cursus worden er nog vervolgcursussen georganiseerd, waar men in de vorm van ‘conversatielessen’ het geleerde in praktijk kan brengen.

Informatie en inschrijvingen: veldeke.hasselt@gmail.com. Meer (mc/ps)

Dr. fil. Paul Kempeneers publiceerde recent ‘De Maasplassen van Kinrooi’. Het boekje omvat 48 bladzijden. De auteur beschrijft het wegennet in het Kinrooise grindgebied en geeft een overzicht van de (meest verdwenen) benamingen voor akkers, weilanden, hoogten en laagten in Ophoven-Geistingen. De publicatie is bedoeld als een eerste aanzet tot een grondige toponymie van Kinrooi. Het is verkrijgbaar bij de auteur. Eerder verschenen in de Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, 2010, blz. 85-116. Meer (jc/ps)

In het Limburgs Museum Venlo aan de Keulsepoort had op 17 december 2016 een symposium plaats met als thema ‘Limburgse woordenboeken’.

De provincie Nederlands-Limburg kan bogen op een uitgebreide collectie van dialectwoordenboeken, van grote plaatsen zoals Maastricht, Venlo en Heerlen, maar ook van kleinere als Tegelen, Tungelroy en Helden. Na de afronding van het Woordenboek van de Limburgse Dialecten in gedrukte vorm, is de laatste jaren gewerkt aan een digitale versie van dit woordenboek. Daarnaast heeft ook de inventarisering en ontsluiting van dialectwoordenboeken via internet op landelijk en internationaal niveau een grote vlucht genomen.

Op dit symposium is ingegaan op de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de moderne digitale middelen, de beschikbaarheid van grote digitale databestanden en de mogelijkheden die dit biedt aan (lokale) woordenboekmakers. Op die dag is ook het eWLD (Elektronisch Woordenboek van de Limburgse Dialecten) officieel voorgesteld. U kunt het woordenboek hier raadplegen.

Organisatie: Huis voor de Kunsten, Roermond.

Meer (tvdw/ps)

Na de ‘Kirchröadsjer Dieksiejoneer‘ (1987) en de ‘Kirchröadsjer Zagenswies‘ (2001) is er een nieuwe publicatie over het Kerkraads dialect. Noteer 27 november, want dan ziet D’r Nuië Kirchröadsjer Dieksiejoneer het levenslicht! Meer (ps)

Bij uitgeverij Peeters, Leuven verscheen in opdracht van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie (Vlaamse Afdeling) deel I van het woordenboek De Vlaamse waternamen. Dit deel omvat de provincies Antwerpen, Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een van de auteurs is bestuurslid dr. Vic Mennen. Meer (vm/ps)

Betekent Dialect voor iedereen hetzelfde? En hindert Dialect het verwerven van het Nederlands?

Als onderdeel van de jubileumfestiviteiten van de Universiteit Maastricht (40 jaar) en het Universiteitsfonds Limburg (50 jaar), stelde professor Leonie Cornips bovenstaande vragen aan de orde. Haar lezing Wat betekent dialect voor jong en oud in Limburg? had plaats op 19 april om 19.30 uur in filmzaal SCHUNCK* (+5), Glaspaleis in Heerlen. Toegang gratis. (ps)

Vanaf 25 februari start de Willy Dols Stichting een nieuwe cursus ‘Taal en Teks’. Hierin staan het Sittards en zijn cultuur centraal. De cursus is een vervolgcursus, maar met de nodige voorbereiding is iedereen meteen mee.

De cursus wordt gegeven op donderdagavond in het Trevianum (ingang Havikstraat) in Sittard en omvat 6 lesavonden (van 19.30 uur tot 21.30 uur). Cursusleider is drs. Frans Walraven.

Dit initiatief loopt in samenwerking met de Trevianum Scholengroep, het Huis voor de Kunsten Limburg en de Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde. Meer (fw/ps)

Het VLDN-congres in As op 28 november was een succes, niet het minst door de vele vrijwilligers van Veldeke As-Niel en de Sint-Aldegondiskring die een kleine 80 bezoekers een warm welkom boden. Die werden heel wat wijzer over de geschiedenis van As, over de waternamen tussen Itter en Oeter, over de gehuchtnamen tussen As en Aldeneik, over het dialect van Opglabbeek, over het Kolenspoor en de vaktaal van de mijnwerker. Voor een sfeerbeeld en een kort verslag kunt u terecht bij Miet Ooms. Mocht u haar niet kennen: Miet is de persoon die op geen van de foto’s te zien is, ze zijn nl. alle van haar hand. Felix Bergers zorgde ook voor een verslagje in het Belang van Limburg. De taalkundige lezingen van dit congres zijn opgenomen in het jaarboek 18 van onze Vereniging. (ps)

In Aken werd op 24 oktober 2015 in het August-Pieper-Haus een druk bijgewoonde ‘Tagung’ georganiseerd naar aanleiding van de 200e verjaardag van het ontstaan van de Duits-Nederlandse taalgrens: ‘Die Westgrenze des Rheinlandes als Sprachgrenze’. Aanvankelijk ging het enkel om een staatkundige grens, maar na 200 jaar is die staatsgrens wel degelijk een taalgrens geworden, vnl. door het verdwijnen van de dialecten aan de Duitse kant van de scheidingslijn. Dit en meer viel te vernemen uit toespraken door o.m. prof. dr. Heinz Eickmans, voorzitter van de Niederrhein-Akademie/Academie Nederrijn (NAAN), prof. dr. Robert Möller (ULg), M.A. Sandra Weber (Min. Duitstalige Gemeenschap, Eupen), prof. dr. Roeland van Hout (Radbout Nijmegen), drs. Ton van de Wijngaard (Huis voor de Kunsten, Roermond) en dr. Georg Cornelissen (Landschaftsverband Rheinland). (ps)

Maastrichtenaar en Belg (jazeker) Pieter Willems, die we voornamelijk kennen van zijn baanbrekende dialectenquête van 130 jaar geleden, ‘viert’ postuum zijn 175e geboortejaar. Een verjaardag en een nagedachtenis die de nodige aandacht verdienen! Van 12 september t.e.m. 2 oktober organiseert het Leuvense stadsarchief in zijn leeszaal (Tweebronnen, Rijschoolstraat 4) een kleine tentoonstelling over Willems’ leven en werk. Deze herdenkingstentoonstelling is (gratis) te bekijken tijdens de gewone openingsuren van het stadsarchief en bevat naast stukken uit het stadsarchief zelf ook bruiklenen uit Maastricht, Gent (KANTL), de universiteitsarchieven van KU Leuven, UCL en Universität Heidelberg, en de Koninklijke Bibliotheek van Brussel. Samen bieden deze stukken een unieke kijk op de veelzijdige figuur en de uitzonderlijke betekenis van de eerste Nederbelg: Pieter G.H. Willems. Men zegge het voort! Meer (ps)

Vijf jaar na het ‘Woordenboek Nederlands Zittesj’ (P. Werdens) en tien jaar na de heruitgave van P. Schelbergs’ ‘Woordenboek van het Sittards dialect’, zit er opnieuw een Sittardse dialectpublicatie aan te komen. De Willy Dols Stichting heeft nl. zopas ’t Gruin Buikske van ’t Zittesj naar de drukker gedragen: een spellinggids voor het hedendaagse Sittards, het equivalent van de Woordenlijst Nederlandse Taal (Het Groene Boekje), zeg maar. De spellinggids behandelt ruim 5000 trefwoorden en bevat bovendien een woordenlijst Nederlands-Sittards van de besproken lemmata. De publicatie verschijnt op 20 november en is tegen gereduceerde prijs vooraf te bestellen. Meer, zie: www.gruinbuikske.nl. (ps)

Het Meertens Instituut lanceert op 16 juni een nieuwe databank: de elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND). Het doel van de eWND is om zoveel mogelijk dialectwoordenboeken digitaal beschikbaar en doorzoekbaar te maken. Meer (ps)

Op maandag 18 mei om 19.30 u. komen Leonie Cornips en Kirsten van der Heuij naar de Oude Gevangenis van Hasselt om hun studierapport voor te stellen. Daaruit blijkt dat opvoeden in het dialect, in tegenstelling tot wat vrij algemeen werd gedacht, helemaal niet slecht is voor de kennis van het Nederlands.

Begaafdheidsonderzoek van de Radbout Universiteit in Nijmegen vergeleek kleuters die eentalig in het Nederlands werden opgevoed met kleuters die tweetalig in het dialect en de standaardtaal werden grootgebracht. Ook dit toonde een hogere taalvaardigheid aan bij kinderen die het Limburgs als moedertaal meekregen naast het Nederlands als schooltaal.

Het afgelopen jaar deed Leonie Cornips (bijzonder hoogleraar UMaastricht en Meertens Instituut Amsterdam) een gelijkaardig onderzoek op scholen in Elsloo en omgeving, bij honderd eentalig Nederlandssprekende kinderen van 6 tot 12 jaar en eenzelfde groep tweetalig Limburgs-Nederlandssprekende scholieren.

En wat blijkt?

De verwerving van twee talen op kinderleeftijd is wederzijds stimulerend, vergroot de taalgevoeligheid en vertraagt dementie op latere leeftijd. Meer.

Zie ook dit krantenartikel. (fb/ps)

Leden en sympathisanten van de VLDN worden uitgenodigd om deel te nemen aan de statutaire ledenvergadering die dit jaar zal gehouden worden in Aldeneik (Maaseik) op zaterdag 16 mei in café-tarverne De Sjeiven Dörpel (1e verdieping), Leeuwerikstraat 74. De vergadering begint om 15 uur.

Agenda:

1. Activiteitsverslag

2. Kasverslag over het voorbije jaar

3. Begroting voor het komende jaar

4. Personalia

5. Varia.

Wie Aldeneik wat beter wil leren kennen, kan aansluiten bij de rondleiding met gids in de romaans-gotische Sint-Annakerk en het centrum van het pittoreske Maasdorpje. Afspraak even voor 13.30 u. aan de kerk (Hamontweg/Leugenbrugweg). Daar is ook parkeergelegenheid. Deelname is gratis. Graag een seintje vooraf aan het secretariaat. (ps)

Ook nu weer organiseert de Willy Dols Stichting een cursus waarin het Sittards en zijn cultuur centraal staan. Deze cursus is vooral bedoeld voor hen die erg geïnteresseerd zijn in hun eigen cultuur in brede zin. Het uitgangspunt is en blijft daarom: wae zien taal respecteiert, cultiveiert die ouch.

De cursus wordt gegeven op maandagavond in het Trevianum (Bradleystraat 25, Sittard) en omvat 8 lesavonden (van 19.45 uur tot 21.45 uur). Start op maandag 9 maart 2015. Cursusleider is drs. Frans Walraven.

Dit initiatief loopt in samenwerking met de Trevianum Scholengroep, het Huis voor de Kunsten Limburg, Erfgoed-eXtra en de Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde. Meer (fw/ps)

Een groep Nederlandse logopedisten, werkzaam in Nederlands en Belgisch Limburg, heeft contact opgenomen met de Stichting Willy Dols (Sittard/Geleen) in verband met hetgeen gezien wordt als een lacune in hun opleiding: de klankleer van het Nederlands enerzijds en die van het Limburgs anderzijds. Tijdens een eerste informatiebijeenkomst kregen zij tekst en uitleg van de voorzitter van de Stichting. Ter sprake kwam o.m. het feit dat het Nederlands in sterke mate stemloos is, het Limburgs daarentegen stemhebbend. “Dat verschil tussen beide taalsystemen heeft verregaande consequenties”, zo stelt het nieuwsbericht op de website van de Stichting.

Gezien de vele vragen van de aanwezigen is het te verwachten dat dit “interessante initiatief” tot een vervolg zal leiden. (ps)

In samenwerking met het gemeentebestuur van Bree, de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren en de erven Dupont hebben Bart Lutsch en de VLDN de transcriptie bezorgd van het handschrift Grammatica van het dialect van Bree uit ca. 1908 van de hand van Jozef Dupont. Het werk is nu te raadplegen op dbnl.org. (mdv/ps)

Op dinsdag 18 november is in het Theater aan het Vrijthof onder massale belangstelling de Dictionair vaan de Mestreechter Taol voorgesteld en online gegaan. Dit nieuwe digitale dialectwoordenboek van het Maastrichts is een verwezenlijking van Veldeke Krink Mestreech. Met name dhr. Roger Weijenberg heeft, met ondersteuning van prof. dr. Flor Aarts, drie jaar gewerkt aan de integratie van o.m. De Nuie Mestreechsen Dictionair uit 2004, Mestreechs, eus moojertaol (grammatica), etymologie en enkele spreekwoordenboeken in de bestaande Digi-Dictionair. Het resultaat is verbluffend veelzijdig te noemen. Er kan in twee richtingen worden gezocht (Nederlands, Maastrichts) en er is een uitgebreide zoekfunctie voor rijmwoorden. Maar probeer hem vooral zelf eens uit! (ps)

In Zepperen is de Remacluskring klaar met de langverwachte Zeppersen Diksjenèjr. Het wordt een omvangrijk werk (800 blz.) dat bij voorintekening tot 15 november kan worden besteld tegen de prijs van 45 i.p.v. 55 euro bij remacluskring@scarlet.be. De publicatie, die op 20 december zal worden voorgesteld, bevat naast een Nederlands-Zeppers register en een Zepperse persoons- en plaatsnamenlijst ook een audio-cd. Inlichtingen bij willem.driesen@scarlet.be. Zie ook het krantenbericht.

In Hasselt is de Grammèèr van ʼt (H)essels van de hand van Marco Clerinx m.m.v. Xavier Staelens nu al aan een herdruk toe. Naast kleinere aanpassingen en verbeteringen zal elke dialectzin in de nieuwe editie vergezeld gaan van een Nederlandse vertaling, wat het boek ruim 100 blz. dikker maakt. Het boek is verkrijgbaar bij de Standaard Boekhandel in Hasselt, tegen de prijs van € 29,50. (ps)

De VLDN blijkt opnieuw een pionier in haar rangen te tellen. Bestuurslid Dany Jaspers, verbonden aan de HU Brussel en de KU Leuven, publiceerde medio september 2014 in het internationaal gerenommeerde taaltijdschrift Language een artikel dat nu al baanbrekend wordt genoemd: “Logico-cognitive structure in the lexicon”. Het artikel kwam tot stand in samenwerking met Pieter Seuren van het Max Planckinstituut voor psycholinguïstiek (Nijmegen) en behandelt een bijzonder aspect van taal dat nauwelijks eerder onderzocht is: de zgn. zwarte gaten in taal die ons iets leren over de manier waarop het menselijk brein de wereld percipieert en ver-taalt in woorden en concepten. Deze studie, waarvan u hier een samenvatting kunt lezen, biedt naar verluidt enorme perspectieven voor toekomstig taalonderzoek. (ps)

Leden en sympathisanten van de VLDN worden uitgenodigd om deel te nemen aan de statutaire ledenvergadering die dit jaar zal gehouden worden in Kessenich (Kinrooi) op zaterdag 14 juni in feestzaal Oppenhof (1e verdieping), Dorpsstraat 14. De vergadering begint om 15 uur.

Agenda:

1. Activiteitsverslag

2. Kasverslag over het voorbije jaar

3. Begroting voor het komende jaar

4. Personalia

5. Varia.

Wie Kessenich wat beter wil leren kennen, kan aansluiten bij de rondleiding met gids op de historische site Motteheuvel en in de Sint-Martinuskerk, de ‘Parel van het Maasland’. Afspraak 13.15 u. aan de kerk (Kerkstraat). Daar is ook parkeergelegenheid. Deelname is gratis. Graag een seintje vooraf aan het secretariaat. (ps)

De Willy Dols Stichting heeft in december 2013 het eerste werkjaar afgesloten door in aanwezigheid van streektaalfunctionaris voor het Limburgs, dhr. Ton van de Wijngaard, de winnaars van het Eesjte Wèntjerdruimdictee in de bloemetjes te zetten. Dat dictee was dan weer de bekroning van de cursussenreeks Taal en Tekst, over het taaleigen en de schrijfwijze van het Limburgs in het algemeen en het Sittards in het bijzonder. De cursussen, die liepen in samenwerking met het Huis voor de Kunsten Limburg, werden verzorgd door VLDN-bestuurslid Frans Walraven.

De Stichting gaat in 2014 op hetzelfde elan voort met de organisatie van nieuwe cursusavonden, voor beginners zowel als voor gevorderden. Meer informatie vindt u op de vernieuwde website van de stichting. (fw/ps)

Deze titel klinkt stilaan erg vertrouwd. Er wordt immers al enkele jaren onderzoek gedaan naar de muziek van de eerste met naam bekende dichter in het Nederlandse taalgebied. Musica, Impulscentrum voor Muziek en uitgeverij Alamire, beide gevestigd in Neerpelt, gingen, in samenwerking met de Landcommanderij Alden Biesen, op zoek naar de muziek van Veldekes minneliederen. Een indrukwekkend resultaat van dit researchproject was vorige zomer al te beluisteren op de internationale Dag van de Oude Muziek in Alden Biesen. De belangrijkste actoren van dit project, waaronder ook VLDN-erevoorzitter prof. em. dr. Jan Goossens, schreven elk hun bevindingen neer in een essay. Zo behandelde J. Goossens de thema’s “De taal van Hendrik van Veldeke”, “Veldekes Sint-Servaaslegende” en “De overlevering van het dichtwerk van Hendrik van Veldeke”. Alle essays werden gebundeld in het rijk geïllustreerde boek “Hendrik van Veldeke en zijn muziek”. De publicatie wordt een mijlpaal genoemd in het zoeken naar de roots van de eerste minnezanger, een zoektocht die ongetwijfeld nog een vervolg zal krijgen.

Het boek wordt op zaterdag 29 maart 2014 om 14 uur aan het publiek voorgesteld in zaal Von Bocholtz in Landcommanderij Alden Biesen, Kasteelstraat 6, 3740 Bilzen. Sprekers zijn Lies Kerkhofs (Alden Biesen), Paul Craenen (Musica), Herman Baeten (Alamire) en Jan Goossens, die de figuur van Veldeke zal belichten. Het boek zal in de handel 39 euro kosten, maar is op de voorstelling tegen reductietarief verkrijgbaar. Het is te bestellen via info@alamire.com of rechtstreeks bij de uitgeverij (Wetenschappelijk Fonds > Manuscripten). Details over de inhoud van het boek vindt u hier. (ps)

Ingevolge het ontslag van VLDN-bestuurslid dhr. Ronny Keulen, die zich genoodzaakt zag zijn functie van secretaris ter beschikking te stellen, heeft het bestuur besloten om met ingang van februari 2014 het secretariaatsadres van de vereniging over te brengen naar:

VLDN-Secretariaat, p/a Patrick Slechten, Borneveldstraat 38, 3020 Herent, België.

Het e-mailadres blijft ongewijzigd: secretariaat@vldn.be.

U kunt het secretariaat telefonisch bereiken op +32 (0)16 22 22 28.

De VLDN dankt Ronny Keulen voor zijn gewaardeerde inzet voor de vereniging en wenst hem veel succes toe in zijn beroepscarrière. (ps)

Op zaterdag 23 november werd onder grote belangstelling André Stevens‘ toponymie van Lauw 100 jaar na zijn geboorte posthuum uitgegeven. VLDN-bestuurslid en naamkundige lic. Jan Segers verzorgde de publicatie, in samenwerking met het Tongers Stadsarchief. Het boek bundelt de meer dan 500 toponiemen en hydroniemen die André Stevens in de loop van zijn lange carrière had bestudeerd en verklaard, maar die onuitgegeven waren gebleven. De Lauwse namen, waarvan de oudste teruggaan tot de 12e eeuw, worden per rubriek behandeld: nederzettingsnamen, waternamen, huisnamen, namen van wegen, paden, bossen en velden; ze zijn toegankelijk gemaakt door middel van een alfabetisch register. Het boek bevat ook 12 kaarten. Plaatsnamen van Lauw is verkrijgbaar bij de VLDN (secretariaat) en op het Stadsarchief van Tongeren voor de prijs van 15 euro (excl. verzendingskosten). (ps)

Recent verscheen nog een nieuwe publicatie van dr. Vic Mennen:

In Alle wegen leiden naar Lommel. Verhalen rond beeldige straatnamen. staan niet alleen de namen van straten en paden, maar ook het verkeer in het vroegere en huidige Lommel centraal. Het boek omvat drie grote delen: 1. Historische kanttekeningen: van Ekselspaadje tot Stadslaan (1299-2012); 2. Straatnaamgeving vroeger en nu; 3. Alfabetisch overzicht van de straatnamen (267 straten). Het boek telt 384 bladzijden, honderden foto’s, oude kaarten, documenten, grafieken en kaderteksten. Het verschijnt als nummer 26 in de reeks Publicaties van de vzw Erfgoed Lommel. Meer. Zie ook voorstelling op TVL. (ps)

VLDN-bestuurslid en naamkundige dr. Vic Mennen is mede-auteur van het nieuwe boek Van Neusenberg tot Spiekelspade – Het historische landschap in het licht van de plaatsnamen. Hij schreef dit opnieuw baanbrekende werk samen met Willy Vanlook, historicus en natuurconservator, en Joël Burny, historisch ecoloog. Het is in eerste instantie een toponymisch werk. Van niet minder dan 2500 plaatsnamen in Koersel wordt de herkomst verklaard. Maar de nauwkeurige lokalisatie van de behandelde toponiemen op historische kaarten en de inbreng van historisch-ecologische informatie over de Kempen, maken het boek ook tot een landschapsgeschiedenis. Het kwam tot stand in samenwerking met Natuurpunt, bij wie het boek ook verkrijgbaar is. (ps)

Op 29 augustus overleed te Leuven Willy Goffin, de laatste van de vier auteurs van de Dialektatlas van Belgisch-Limburg en Zuid Nederlands-Limburg. Dat werk was in 1962 als nummer 8 van de Reeks Nederlandse Dialectatlassen (RND) verschenen. Goffin was tevens de langstlevende medewerker van die zestiendelige reeks als zodanig. Het Limburgse deel omvat 42 opnamen van hem, geconcentreerd in het midden van de Belgische en het zuiden van de Nederlandse provincie. Willy Goffin was in Genk geboren op 26.12.1922. Hij studeerde Germaanse filologie te Gent en behaalde de licentiaatstitel met een verhandeling over de klankleer van het dialect van Genk, geschreven onder de leiding van prof. Blancquaert. Het is dus goed te begrijpen dat die hem als medewerker aan zijn Limburgs atlasdeel aanwierf. Goffin, die eerst leraar aan het atheneum en daarna directeur van het lyceum in Genk was, heeft zich na het atlasproject niet meer met dialectologie beziggehouden. Maar hij was wel op uitnodiging aanwezig op de Dialectendag van 1997 in ‘s-Hertogenbosch, waar de toen nog levende auteurs van de RND in de bloemetjes werden gezet. (jg)

De Stichting Nederlandse Dialecten, de koepelorganisatie Variaties en het Limburgs Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed organiseren samen op zaterdag 28 september 2013 de eerstvolgende dialectendag. Locatie: Oude Gevangenis, Martelarenlaan 42, B-3500 Hasselt. Het wordt een dag vol lezingen en workshops over streektalen en taalvariatie en hoe die te digitaliseren. Bovendien is er een infomarkt en zijn er stadswandelingen, animatie en muziek – in het dialect. Meer informatie, zoals een lijst van de workshops, en hoe u zich kunt inschrijven, vindt u op de website van Variaties. (ps)

De vereniging zag zich genoodzaakt om de datum van haar eerstvolgende congres – het themacongres naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de geboortedag van André Stevens – te wijzigen naar zaterdag 23 november 2013. We hopen dat deze nieuwe datum voor iedereen even geschikt zal blijken. (ps)

VLDN steunt het streven van de stad Maastricht om in het jaar 2018 Culturele Hoofdstad van Europa te worden. Ze staat er niet alleen voor: de kandidatuur wordt gesteund door de provincie Nederlands Limburg en krijgt vorm in nauwe samenwerking met de partners Aken, Luik, Heerlen, Hasselt en Sittard-Geleen. Ook de provincies Belgisch Limburg en Luik, de regio Aken en de Duitstalige gemeenschap in België doen mee. Maastricht stekt zich dus kandidaat namens de hele Euregio Maas-Rijn. Meer … (ps)

De Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde looft eens per twee jaar een prijs uit voor de beste universitaire afstudeerscriptie (BA, MA of anderszins) op het gebied van de taalkunde of naamkunde van het Limburgs (of direct aangrenzende dialecten). Met deze prijs wil de vereniging het taalkundig onderzoek naar het Limburgs stimuleren.

De beste inzending wordt beloond met 500 euro en een aanbod tot publicatie van een samenvatting in het Jaarboek van de VLDN. De winnaar wordt bekend gemaakt op het congres van de VLDN, zaterdag 30 november 2013 te Tongeren.

Scripties moeten op papier en digitaal worden ingezonden. Ze dienen vergezeld te gaan van een kopie van een tentamenbriefje of een ander gedateerd bewijs van acceptatie.

Voor mededinging moet de scriptie uiterlijk op 1 september 2013 in het bezit zijn van de

Jury Scriptieprijs Limburgse Taalkunde

p/a VLDN, Scapulierstraat 2a/bus 3

3740 Munsterbilzen, België

E-mail: secretariaat@vldn.be.

Klik hier voor het volledige reglement. (mdv)

De nieuwe editie is niet zomaar een herdruk: het boek is bewerkt, uitgebreid en in de vereenvoudigde spelling-Staelens omgespeld. Dit is het werk van Marco Clerinx, de maker van de Grammèèr van ‘t (H)essels, in nauwe samenwerking met Xavier Staelens. Hiermee is de Dieksjenèèr van ‘t (H)essels er een stuk gebruiksvriendelijker op geworden. Ook wie het Hasseltse woord niet kent, vindt via de Nederlandse tegenhanger en de vele nieuwe kruisverwijzingen immers snel wat hij zoekt. Daarnaast werden er nog een aantal nieuwe Hasseltse en Nederlandse trefwoorden toegevoegd, zoals woorden uit de in onze moderne maatschappij niet meer weg te denken computerwereld.

Het boek wordt officieel voorgesteld op zaterdag 11 mei en kost 35 euro. Meer… (ps)

Over de zuidoostelijkste Limburgse dialecten bestaat heel wat literatuur. Meer bepaald is het dialect van de stad Eupen al herhaaldelijk onderwerp van onderzoek geweest. Er bestaat een grammaticaal (klankhistorisch) onderzoek van de hand van Wilhelm Welter (1929), en nog in de negentiende eeuw ontstond al een woordenboek, het “Wörterbuch der Eupener Sprache” door Aug. Tonnar en Wilh. Evers (1899), waarvan in 1970 een onveranderde nadruk verscheen. Nu (2013) heeft de emeritus hoogleraar Nederlandse taalkunde van de Luikse universiteit Siegfried Theissen een “Neues Wörterbuch der Eupener Mundart” gepubliceerd, dat in vergelijking met Tonnar-Evers nog sterk uitgebreid is. Het bestaat uit twee delen: 1. Mundart – Hochdeutsch, 2. Hochdeutsch – Mundart. Dit tweede deel vergemakkelijkt natuurlijk het opzoeken van specifiek Eupense woorden. Het woordenboek omvat 431 pagina’s en is uitgegeven bij de Grenz-Echo Verlag in Eupen. (jg)

Meer gegevens vindt u hier en hier.

Met 1 – Het dialect van Zutendaal heeft Jean Menten een aanvang gemaakt met de publicatie van zijn dialectmateriaal. Dat was tot voor kort te vinden op de website van de lokale heemkring. Dit eerste deel bevat “beschouwingen rond de grammatica, semantiek en lokale info met betrekking tot het Centraal-Limburgse dialect van Zutendaal”. In volgende delen zal de woordenschat behandeld worden. Alle boeken samen zouden een globaal overzicht over het Zutendaalse dialect moeten geven. Het is de wens van de auteur dat zijn werk kan voorkomen “dat ons dialect binnen enkele jaren volledig verdwijnt”. Meer… (um/ps)

Intussen is ook deel 2 verschenen. (ps)

Dit is het motto van de Willy Dols Stichting, althans zo staat te lezen op hun nieuwe website die zopas gelanceerd is. U vindt er naast een biografie van de veel te jong gestorven taalkundige uit Sittard, Willy Dols, uitleg over ontstaan, visie en doelstellingen van de stichting. De dialecten van Sittard en Geleen worden kort toegelicht, en u leest ook informatie over de dialectcursus Taal en Tekst. Voorzitter van de stichting is VLDN-bestuurslid drs. Frans Walraven. (fw/ps)

De nieuwe zoekrobot op de miljoenen gedigitaliseerde akten en archiefbestanden van het Belgisch Rijksarchief lijkt niet alleen voor historici en genealogen interessant, ook naamkundigen wordt hiermee een krachtig nieuw zoekinstrument aangereikt. Meer. (ps)

Op 31 januari is in Maastricht de afdeling Limburgse literatuur van de Digitale Bibliotheek van de Nederlandse Letteren (DBNL) feestelijk gepresenteerd. De nieuwe afdeling moet een aantrekkelijk en representatief palet gaan vormen van de literatuur- en cultuurgeschiedenis van Limburg en aangrenzende gebieden. Meer. (mdv)

Op vrijdag 23 november 2012 sprak onze penningmeester dr. José Cajot over De regenboogkleuren van het dialect in Groot-Riemst. Boekerij Paenhuisstraat 1, Riemst. Organisatie: Gogri. Details.

Secretaris lic. Ronny Keulen sprak op dinsdag 8 januari 2013 in Bilzen over Dialectgrenzen en dialectverandering in Bilzen en omgeving. Auditorium Hospitaalstraat 15, Bilzen. Organisatie: Bilisium. Details. (ps)

Op 30 juli 2012 overleed te Leuven René Jongen, professor emeritus van de Université Catholique de Louvain. Hij werd geboren te Moresnet op 8 november 1935. Hij studeerde aan de UCL, toen nog te Leuven, Germaanse filologie en werd na een studieverblijf te Marburg in 1965 te Leuven assistent aan het Instituut voor Dialectologie. Hij promoveerde vijf jaar later met een uitvoerige en grondige studie over het toonsysteem en andere prosodische verschijnselen in het dialect van zijn geboorteplaats en publiceerde ook vanuit een generatief standpunt een vergelijkende studie over de fonologie van drie dorpsdialecten uit het Zuidbrabants-Limburgse grensgebied. Na zijn benoeming tot hoogleraar aan de UCL heeft hij zich vooral met semiologische problemen beziggehouden en werd op die manier een van de beste kenners van de schilder René Magritte. Maar op het einde van zijn leven keerde hij terug naar zijn eerste liefde, de Rijnlands-Limburgse toonaccentproblematiek en schreef daarover een magistraal artikel in de Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie 82 (2010). De Limburgse dialectologie herdenkt hem in dankbaarheid. (jg)

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) investeert meer dan 2 miljoen euro in het taalonderzoeksproject “Nederlab – een laboratorium voor onderzoek naar de veranderingspatronen in de Nederlandse taal en cultuur”, ingediend door het Meertens Instituut. Dat het om een grootschalig project gaat, moge blijken uit het feit dat de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), de Common Lab Research Infrastructure for the Arts and Humanities (CLARIAH) en CLARIN eveneens zwaar zullen investeren in dit project.

Nederlab zal onderzoekers de mogelijkheid bieden langetermijnveranderingen in de Nederlandse taal, letterkunde, cultuur en maatschappij te traceren. Alle Nederlandstalige teksten van de 8e eeuw tot nu zullen via de Nederlab-website doorzocht kunnen worden met binnen Nederlab ontwikkelde tekstanalysesoftware. In het project werken het Meertens Instituut en het Huygens ING van de KNAW samen met de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL), het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL), de Koninklijke Bibliotheek (KB) en een aantal universiteitsbibliotheken in Nederland (Amsterdam, Groningen, Nijmegen, Twente, Utrecht). Meer o.a. in Meertens/Actueel, De Volkskrant. (ps)

Op zondag 15 april 2012 werd in Rijkel de Diksjenèèr van het Réékels voorgesteld tijdens een academische zitting met als sprekers em. prof. dr. Jos Wilmots en burgemeester Eric Awouters, met voorafgaand een misviering met woorddienst in het dialect.

Het woordenboek is het resultaat van meer dan 5 jaren werk van Joseph Breesch, die eveneens lid is van de VLDN. Het bevat ongeveer 7.000 woorden, die elk geïllustreerd worden aan de hand van een voorbeeldzin en samen 432 pagina’s beslaan. Het boek kost 20 euro en kan besteld worden bij de auteur (tel. 011 69 52 43, e-mail: joseph.breesch@telenet.be).

Voor meer informatie kunt u ook terecht op de website van de Historische Kring van Rijkel. Een interview met de auteur is te vinden in het Nieuwsblad van 7 april 2012. (rk)

In Buurthuis Hoksent in Eksel werd op 26 januari 2012 het levenswerk van VLDN-lid dr. Clement Agten voorgesteld: diens omvangrijke woordenboek van het Eksels dialect. Er was erg veel belangstelling voor deze belangrijke gebeurtenis in de lokale én Limburgse dialectgeschiedenis, met erg gesmaakte toespraken van de voorzitster van HK Hechtel-Eksel, van VLDN-erevoorzitter dr. J. Goossens, en van de auteur en diens echtgenote. Het geheel werd opgeluisterd met poëzie in het Eksels en met stemmige gitaarconcertino’s van An Vranken.

Het woordenboek van het Eksels dialect is een thematisch woordenboek geworden, ingedeeld in een 20-tal hoofdstukken, ontsloten door een Nederlands trefwoordenregister. Het bevat, naast tal van oude foto’s en illustraties (van de hand van Steven Wilsens), een grammaticaal compendium met klankleer- en spellingsoverzicht, en een dvd met verhalen en gedichten in het Eksels. Het behandelt zo’n 12.000 dialectwoorden. Het is te bestellen bij de Heemkundige Kring. Meer … (ps)

De Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde looft eens per twee jaar een prijs uit voor de beste universitaire afstudeerscriptie op het gebied van de taalkunde of naamkunde van het Limburgs. De winnaar van de Limburgse Taalkundeprijs 2011 werd bekendgemaakt tijdens het jaarlijks VLDN-congres in Venray. Laureaat werd Roelf Welkenhuizen voor zijn masterscriptie De sjtö²p liegke i gene sjtö¹b. Toonoppositie bij beklemtoonde korte vocaal vóór hedendaagse stemloze occlusief in de Zuidoostlimburgse dialecten, aangeboden aan de Université de Liège. Promotor was prof. dr. J. Vromans. Een korte samenvatting leest u elders in deze Nieuwsrubriek. (ps)

In Lommel werd op vrijdag 9 december 2011 onder massale belangstelling het Lommels woordenboek voorgesteld. Sprekers waren burgemeester Peter Vanvelthoven, voorzitter van Erfgoed Lommel Theo Mertens, erevoorzitter van de VLDN prof. dr. Jan Goossens en uiteraard de auteur, Lommelaar en VLDN-lid Jos Jansen. Orkest De Nieuwe Harmonie zorgde voor de muzikale omlijsting.

De publicatie ‘t Lómmëls Diejalékt bevat naast een verklarend glossarium met een kleine 4000 dialectwoorden ook een uitgebreide grammatica, een idioticon en een Nederlands trefwoordenregister.Meer op de website van Erfgoed Lommel en de Erfgoedgazet aldaar. (ps)

Voor wie het nog niet gemerkt zou hebben: nogal wat bestuursleden van de VLDN hebben hun medewerking verleend aan de Canvas-reeks over taal Man over Woord. Erevoorzitter Jan Goossens legde (in aflevering 3) uit waarom Limburgers ‘zingen’. Voorzitter Michiel de Vaan zorgde in afl. 4 voor een primeur: hij bracht het Nederlands van 500, 1000 en 1500 jaar geleden hoorbaar tot leven (bekijk hier het fragment). Tijdens de voorbereiding van het programma haalde ook penningmeester José Cajot de pers met de opmerkelijke klinkerrijkdom van zijn thuisdialect (Zichen-Zussen-Bolder). (ps)

Op 12 november 2011 heeft in Het Poortgebouw in Leiden een publiekssymposium plaats over dialect, accent en standaardtaal. Bestuurslid dr. José Cajot spreekt er over “De omgangstaal van Vlaanderen. Weg van het Nederlands?” (abstract van zijn lezing vindt u hier). Andere sprekers zijn Joop van der Horst, Jacomine Nortier en Jos Swanenberg. (meer) (ps)

Genkenaar Antoon Olaerts, zoon van Jef Olaerts (bekend o.m. als medesamensteller van de Gènker Woerdeleest), waagde zich aan de vertaling van de ‘bijbel’ in het Genker dialect. Hij hertaalde niet de vier evangeliën van het Nieuwe Testament, maar distilleerde hieruit een soort synoptisch ‘vijfde evangelie’, in het dialect dus. Zijn boek is getiteld: Het Vijfde Genker Evangelie.

U leest hier meer over in enkele media-artikels: Belang van Limburg, Kerknet, Reformatorisch Dagblad. (ps)

Op 26 augustus 2011 overleed te Hasselt lic. Simon Vandevelde. Hij was geboren te Voort op 9 november 1920 en werd dus ruim 90 jaar. Hij studeerde te Leuven Germaanse filologie en werd kabinetschef van de Limburgse gouverneur (Roppe was zijn streekgenoot). Simon Vandevelde behoorde tot de stichtende leden van de VLDN en was in de beginperiode ook bestuurslid. Hij heeft lange tijd de contacten tussen onze Vereniging en het Hasseltse provinciebestuur verzorgd. Tot kort voor zijn dood is hij lid van de VLDN gebleven. (jg)

Dialectcursus door prof. em. Magda Devos. Zij maakt u wegwijs in het labyrint van taal en dialecten:

– oorsprong van dialecten,

– dialecten ten opzichte van de taal,

– dialectologie binnen de taalkunde,

– verkenning van het dialectenlandschap in Vlaanderen.

Cursusdagen: 19 en 26 oktober, 2, 9 en 16 november 2011, telkens van 18.45 tot 20.45 u. in Diksmuide. Elke deelnemer ontvangt de uitgebreide syllabus.

Organisatie in samenwerking met Variaties, Willemsfonds, Dialectgenootschap Bacht’n de Kuupe.

Meer (ps)

Variaties, de koepelorganisatie voor dialecten en oraal erfgoed in Vlaanderen, en de Stichting Nederlandse Dialecten (SND) organiseren op vrijdag 23 september 2011 de 6e internationale streektaalconferentie, in Heerde (Oost-Veluwe). Het thema is Streektaal in muziek – Muziek in streektaal. Details (ps)

Op zondag 10 juli werd onder warme belangstelling de ‘Bilzenaar van de maand’ gehuldigd. Dat was ditmaal niemand minder dan onze erevoorzitter Jan Goossens. Burgemeester Johan Sauwens, en vooral schepen Maike Meijers, zorgden voor een overweldigend laudatio. Professor Goossens werd gelauwerd voor zijn aanzet tot en aandeel in het taalmuseum in Bilzen. Meer (ps)

De Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde looft eens per twee jaar een prijs uit voor de beste universitaire afstudeerscriptie (BA, MA of anderszins) op het gebied van de taalkunde of naamkunde van het Limburgs (of direct aangrenzende dialecten).

Met deze prijs wil de vereniging het taalkundig onderzoek naar het Limburgs stimuleren. De beste inzending wordt beloond met 500 euro en een aanbod tot publicatie van een samenvatting in het Jaarboek van de VLDN. De winnaar wordt bekend gemaakt op het congres van de VLDN, 26 november 2011 te Venray.

Voor de scriptieprijs 2011 komen scripties uit de academiejaren 2009-2010 en 2010-2011 in aanmerking. Scripties moeten op papier en digitaal worden ingezonden. Ze dienen vergezeld te gaan van een kopie van een tentamenbriefje of een ander gedateerd bewijs van acceptatie.

Voor mededinging moet de scriptie uiterlijk op 1 september 2011 in het bezit zijn van de
Jury Scriptieprijs Limburgse Taalkunde
p/a VLDN, Scapulierstraat 2a/bus 3, B-3740 Munsterbilzen,
secretariaat@vldn.be.

Klik hier voor het volledige reglement. (mdv)

Bij Davidsfonds, Leuven verscheen recent het Limburgse deel van de reeks etymologische woordenboeken van de hand van dr. Frans Debrabandere. Meer
Zie ook het artikel in Het Belang van Limburg van 8 juni. (ps)

De Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht heeft een vacature voor een PhD-kandidaat voor het project “Regional identity in Limburg: selfing and othering through language practices” o.l.v. dr. Leonie Cornips. Meer informatie vindt u hier. (deadline: 1 juli 2011) (rk)

Op 21 maart 2011 zal het honderd jaar geleden zijn dat de Sittardenaar Willy Dols geboren werd. Hij was een veelbelovend geleerde die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog op tragische wijze om het leven gekomen is. Al tijdens zijn studie publiceerde hij een aantal artikelen op taalkundig gebied waarin hij blijk gaf van zijn grote interesse voor het Limburgse dialect. Zijn in 1953 postuum uitgegeven proefschrift wordt gerekend tot de beste dissertaties die in Nederland ooit over een taalkundig onderwerp geschreven zijn.

Neerlandicus Lei Limpens heeft het leven van deze geleerde beschreven in een boek, waarbij hij ook aandacht schenkt aan het wetenschappelijke werk van Willy Dols. Zo geeft de auteur voor een breed publiek een samenvatting van Dols’ gepubliceerde en niet-gepubliceerde werk, waaruit de brede belangstelling van deze erudiete geleerde blijkt. Op de website van Marc van Oostendorp leest u het artikel dat hij over Willy Dols en Limpens’ boek schreef voor Onze Taal. In maart vindt de presentatie van het boek plaats. Wie wil, kan alvast intekenen op het boek. (uit Taalpost van 12.1.2011 – ps)

De burgemeester van Lommel, Peter Vanvelthoven, reikte op vrijdag 3 december de gouden Erepenning van de Stad Lommel uit aan Vic Mennen en Jos Jansen. Vic is sinds vele jaren actief bestuurslid van de VLDN en wordt beschouwd als een autoriteit op het gebied van Limburgse plaatsnaamkunde. Ook Jos Janssen is lid van onze vereniging en staat bekend als “fiere verdediger van het Lommelse dialect”. Deze erepenning werd hen toegekend omdat zij “zich langdurig en aanwijsbaar verdienstelijk hebben gemaakt voor de geestelijke en materiële ontplooiing of voor de welvaart of het welzijn van de Lommelse gemeenschap” (Lommel in Actie). (ps)

De studie van de Rijnlands-Limburgse toonaccenten heeft in de jongste tijd grote vooruitgang geboekt. Zopas is een uitvoerig artikel van René Jongen verschenen: De Rijnlandse toonaccenten in het Zuid-Nederfrankisch dialect van Moresnet (in: Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie 82, 2010, p. 37-83). Moresnet ligt in een gebied dat bij korte klinkers vóór obstruenten een fonologische oppositie tussen sleeptoon en stoottoon heeft en dat onlangs in de masterscriptie van Roelf Welkenhuizen langs de westkant gedeeltelijk is afgebakend. Jongen slaagt er na een zorgvuldige analyse van de accentverhoudingen in het Moresnets in, een generaliserende regel te formuleren die het historische uitgangspunt van de hele Rijnlands-Limburgse accentverhoudingen beschrijft. Stoottoon kwam aanvankelijk voor in lettergrepen met langer aanhoudende stemhebbendheid, anders trad sleeptoon op. Deze aanvankelijke accentallofonie werd doorbroken door klankontwikkelingen die tot het ontstaan van opposities tussen beide accenten hebben geleid. Een niet gemakkelijk stuk, maar dan wel een waarvan de lectuur zeer is aan te bevelen. (jg)

Op woensdag 17 november 2010 vond de persvoorstelling plaats van het spreekwoordenboek Spraekwuurde en gezagde uwt As en Neel van Jules Meermans, met maar liefst 3.052 spreekwoorden in het Niels (en Assers) dialect. Met het boek vierde Veldeke As-Neel tevens haar vijfjarig bestaan in het Sint-Aldegondiskerkje te As. Het boek kost 10 euro en kan besteld worden bij dhr. Felix Bergers, voorzitter van Veldeke As-Neel en tevens lid van de VLDN. Contactgegevens: Kerkhofstraat 18, 3665 As, tel. 089 35 64 20, e-mail: felixbergers@hotmail.com. (rk)

Op donderdag 20 oktober 2010 werd in het overvolle kerkje van Laak het Houthalens dialectwoordenboek Hôtels van wijlen Lom Rekkers, met meer dan 10.000 woorden en 1.400 spreekwoorden in het Houthalens dialect, gepresenteerd. Na Loms overlijden kon zijn familie rekenen op de bereidwilligheid van het gemeentebestuur en mede dankzij financiële steun van de Erfgoedcel Mijn-Erfgoed werd de publicatie een feit. Het boek (incl. dvd) is te verkrijgen in de Vrijetijdswinkel, Centrum-Zuid 1111, 3530 Houthalen-Helchteren, tel. 011 98 07 00, e-mail: balievrijetijdswinkel@houthalen-helchteren.be of cultuur@houthalen-helchteren.be. (rk/ps)

Het Algemeen-Nederlands Verbond kende de Visser-Neerlandiaprijs 2010 toe aan onze erevoorzitter voor “toonaangevend wetenschappelijk werk voor het Nederlands en het Limburgs, ook op Europees niveau”. De plechtige uitreiking had plaats op 8 oktober 2010 in het Provinciehuis in Hasselt.

Bij gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag werd Jan Goossens eerder dit jaar ook al gelauwerd met het ereburgerschap van de stad Genk. (ps)

Variaties vzw., Koepelorganisatie voor dialecten en oraal erfgoed in Vlaanderen, is op zoek naar vrijwilligers die mee willen helpen met het nakijken van tekstbestanden van diverse Vlaamse dialectwoordenboeken. Enkele dialectwoordenboeken zijn ingescand en naar een tekstbestand omgezet. Aangezien een computer geen dialect kan spreken en lezen, staan er fouten in het tekstbestand, die eruit gehaald moeten worden.

Op dit ogenblik zijn er al vrijwilligers aan het werk voor het Gentse woordenboek van Lievevrouw-Coopman, het West-Vlaamse dialectwoordenboek van De Bo, het Wase dialectwoordenboek van Joos en het Zuid-Oost-Vlaams dialectwoordenboek van Teirlinck. Wij danken de vrijwilligers hier al eens voor het mooie werk dat ze leveren. We zoeken dus nog meer vrijwilligers die een deel van een gedrukt dialectwoordenboek willen vergelijken met het tekstbestand (bijv. één letter, of enkele bladzijden) om de fouten te ontdekken en het tekstbestand (Word) te verbeteren. Belangstellenden kunnen contact opnemen met Veronique De Tier (variaties@huisvanalijn.be).

Ondertussen hebben heel wat auteurs van dialectwoordenboeken al hun toestemming gegeven om hun dialectwoordenboek te laten opnemen in de database. We kregen al positieve respons uit Oostende, Izegem, Kortrijk, Asse, Berlare, Gooik, Diepenbeek en Ninove. Uiteraard hopen we nog heel wat andere dialectwoordenboeken te kunnen opnemen in de toekomst. (vdt)

Aan de Universiteit van Luik verdedigde op 22 juni de Maastrichtenaar Roelf Welkenhuizen met groot succes zijn masterscriptie De sjtö²p liegke i gene sjtö¹b. Toonoppositie bij beklemtoonde korte vocaal vóór hedendaagse stemloze occlusief in de Zuidoostlimburgse dialecten. Het in die dialecten met sleeptoon (toonaccent 2) uitgesproken woord sjtö²p is het meervoud van het zelfstandig naamwoord stop. Het woord sjtö¹b, dat daarentegen met stoottoon (toonaccent 1) wordt gerealiseerd, kunnen we “vernederlandsen” tot stub, wat ‘stof’ betekent. De titel van het werk betekent dus ‘De stoppen liggen in het stof’. De essentie van het verhaal is dat sjtö²p en sjtö¹b (waarvan de b als p wordt uitgesproken, zoals b.v. ook in web en tob) zich slechts door één kenmerk, namelijk het toonaccent, onderscheiden en juist ten gevolge van dat verschil geen homoniemen zijn. Welkenhuizen heeft door onderzoek ter plaatse gevonden dat de vermelde toonoppositie voorkomt in een Zuidoostlimburgs gebied waarvan de westelijkste plaatsen ’s-Gravenvoeren, Mheer, Banholt, Reijmerstok en Gulpen zijn. Ten noorden van de rijksweg Maastricht-Aken moet de grens nog getrokken worden. Het bestaan van deze toonoppositie was tot nog toe slechts voor een paar plaatsen in het beschreven gebied en bovendien voor Tongeren (in een tweede gebied ten westen van de Maas) bekend.

In de discussie over het ontstaan van de Rijnlands-Limburgse toonaccenten in de laatste decennia is het bestaan van de oppositie bij korte klinkers vóór stemloze occlusief ten onrechte verwaarloosd, betwijfeld of zelfs ontkend. Het onderzoek van Roelf Welkenhuizen verplicht nu de auteurs van alle speculaties over de oorsprong van de toonaccenten om hun theorieën te herzien. (jg)

125 jaar na de aanvang van zowat het oudste grootschalige dialectonderzoek in de Zuidelijke Nederlanden – wij bedoelen de Dialectenquête-Willems uit 1885, opgezet door Maastrichtenaar (én Vlaming) Pieter Willems (1840-1898) – zijn vandaag de schriftjes van dat onderzoek digitaal ontsloten én gratis te bekijken en zelfs te doorzoeken via het internet. Dit huzarenstukje presteerde het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie (CTB) van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL). Momenteel kan van 279 plaatsen in Vlaanderen, Nederland en Frans-Vlaanderen het manuscript uit 1885, of daaromtrent, opgevraagd en geraadpleegd worden. Dit is mogelijk dank zij een zoekfunctie waarmee alfabetisch én retrograde kan gezocht worden in de meer dan 5000 vraagwoorden en -zinnetjes van een of meer cahiers. Als u weet dat elk min of meer volledig ingevuld schriftje tot meer dan 15.000 woordvormen kan bevatten, begrijpt u meteen dat hiermee een dialectbron van onschatbare waarde beschikbaar is geworden.

Veel plezier met het Corpus Dialectmateriaal Pieter Willems! (ps)